Wigilia św. Andrzeja. Noc magii i wróżb.
Andrzejki, zwane inaczej Jędrzejkami czy też Jędrzejówkami, przypadają na noc z 29 na 30 listopada. Jak mawia przysłowie „Święty Jędrzej adwent przytwierdzi”. Wigilia św. Andrzeja jest to zatem ostatni moment przed adwentem. Według wierzeń ludowych w tym właśnie okresie miały się błąkać po świecie duchy, chochliki i wszelakie istoty pozaziemskie, które sprzyjały dziewczętom przy odprawianiu ich czarów dotyczących zamążpójścia.
Święty Andrzej z Betsaidy, jako opiekun małżeństw i orędownik zakochanych w sprawach matrymonialnych, stał się również patronatem wróżb i modłów, zaś sam wieczór andrzejkowy nierzadko był poprzedzany postem i rozpoczynany modlitwą do Świętego. Pierwotnie święto potępiane przez Kościół zarzucający mu pogańskie korzenie, obecnie stało się raczej obyczajem świeckim znanym w całej Europie. Na przestrzeni wieków zmienił się jedynie jego charakter. Obecnie wieczór magii skojarzony jest z huczną zabawą w gronie znajomych. Natomiast we wróżbach andrzejkowych towarzyszą już nie tylko młode dziewki, ale także kawalerowie, dla których to odpowiednikiem „Andrzejek” była niegdyś wigilia św. Katarzyny przypadająca na 24 listopada.
Do dziś przetrwały liczne przysłowia i wróżby związane z wigilią św. Andrzeja. Do najpopularniejszych przysłów należą: „Gdy święty Andrzej ze śniegiem przybieży, sto dni śnieg na polu leży”; „Święty Andrzej wróży szczęście i szybkie zamęście”; „Gdy w Andrzeja deszcz lub słota, w grudniu drogi bez błota”; „Jeżeli na świętego Andrzeja wiatr i mgła, od Bożego Narodzenia będzie sroga zima”.
Zaś najbardziej znane wróżby panien odprawiane w noc przedadwentową to m.in.:
Lanie wosku przez dziurkę od klucza. Klucz miał symbolicznie otwierać lub zamykać drzwi do wszelkich tajemnic, dlatego też tak ważny jest kształt przelanego przez niego wosku. Przykładowo: serce – nadchodząca miłość, gwiazda – majątek i szczęśliwe życie, kwiat – niespodzianka od losu, jabłko – symbol życia i zdrowia.
Ustawianie butów. Ustawianie w kącie pokoju butów każdej panny i przestawianie ich, kolejno od ostatniego, w stronę drzwi ukaże, która z nich jako pierwsza wyjdzie za mąż.
Czytanie z fusów. Na dnie powinno zostać tyle płynu, by mógł on delikatnie przykryć liście herbaty. Następnie należy trzykrotne zakręcić filiżankę lewą ręką w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara i ułożyć ją na spodku dnem do góry. Po wypłynięcie płynu ma się ukazać charakterystyczny kształt. Przykładowo; anioł – dobra wiadomość, chleb – marzenia i plany, miecz – komplikacje, ryba – pieniądze.
Obieranie jabłek. Każda z panien obiera jabłko, starając się przy tym uzyskać najdłuższy obierek. Rzucony na ziemię ma dać kształt litery, na którą rozpoczyna się imię wybranka.
Zapałki. Zapalone zapałki należy trzymać łebkami do góry. Jeśli po spaleniu ich główki zbliżą się do siebie, życzenie wypowiedziane przed ich zapaleniem, spełni się do końca roku.
Szpilki. Włożone do pudełka i wysypane na stół mają dać podobny efekt do lania wosku. Jeśli upadną one blisko siebie, znaczy to, że żyjemy w bliskich kontaktach z rodziną i przyjaciółmi. Jeśli nie, warto naprawić relacje.
Kości. Każda z panien rozrzuca po pokoju kości dla psa. Ta, której kość zostanie zabrana przez czworonoga, pierwsza wyjdzie za mąż.
Kubki. Do jednego kubka wkładana jest obrączka, do drugiego krzyżyk. Trzeci pozostaje pusty. Odwrócony do góry kubek, który wybierze dziewczyna, przedstawi jej drogę życiową.
Butelka. Polega na ustawieniu się uczestników zabawy w kole. W środku, w mniejszym kole leżą karteczki z różnymi wróżbami. Uczestnicy po kolei kręcą butelką. Wróżbę stanowi karteczka, na którą wskaże szyjka butelki.